Mevzuat Bilgi Bankası

SAYIŞTAY BAŞKANLIĞI TARAFINDAN YAYINLANAN DIŞ DENETİM GENEL DEĞERLENDİRME RAPORU’NUN BELEDİYELER AÇISINDAN İNCELENMESİ…

Denetimler sonucunda bazı belediyelerde evsel katı atık hizmetlerine ilişkin ücret tarifesinin belirlenmediği, bazı belediyelerde sadece işyerleri için tarife belirlendiği, tarife belirlenen bazı belediyelerde ise tahsilatların takip edilmediği görülmüştür.

YARGI KARARLARI

Uygulamada Yönetmelik ilkelerine aykırı raporlamalar ve Hakkaniyete uygun olmayan raporlar defaatle mahkemelerce iptal edilmesine rastlanılmaktadır.

Konuyla alakalı birçok yargı kararı bulunmaktadır.

DANIŞTAY KARARI-1:

Evsel katı atık ücretinin tahsili amacıyla düzenlenen ödeme emri ile dayanağı katı atık yönetim sistemi tarifesinin belirlenmesine dair Belediye Meclisi kararının iptali istemiyle açılmış, İdare Mahkemesince; davalı idare tarafından katı atık tesislerinin kurulması, işletilmesi ve hizmetin sağlanmasına ilişkin tam maliyet belirlenerek kirleten öder ilkesi kapsamında belirlenecek tarifeler üzerinden ve tüm abonelerle aldığı hizmetin niteliğini ve hangi tarife türü üzerinden ücretlendirileceğinin belirlendiği bir sözleşme yapılarak ücretin faturalandırılması gerekir iken nasıl ve hangi kriterlerin esas alındığı açık olmayan tarife dikkate alınmak suretiyle çöp döküm ücreti tahakkukunun yapılarak ödeme emrinin gönderildiği, hangi kriterlere dayalı olarak ücret belirlemesinin yapıldığı açık olmayan ücret tarifesi dikkate alınmak suretiyle tesis olunan ... yılına ilişkin çöp döküm ücreti adı altında ... TL'nin ödeme emri ile istenilmesine ilişkin işlem ile dayanağı Belediye Encümen kararında hukuka uyarlık bulunmadığı gerekçesiyle dava konusu işlemlerin iptaline karar vermiştir.

DANIŞTAY KARARI-2:

Evsel Katı Atık Ücretinin Tahakkuk Ettirilmesine İlişkin Uyuşmazlıklarda Adli Yargı Merciinin Görevli Olduğu – Evsel Katı Atık Ücretinin Amme Alacağı Niteliği Taşımadığı

Yukarıda yer verilen mevzuat hükümlerinin birlikte değerlendirilmesinden; 6183 sayılı Kanunun 1. maddesi kapsamında yer alan amme alacaklarının takip ve tahsili için 6183 sayılı Kanun hükümlerine göre ödeme emri düzenlenebileceği, özel hukuk hükümlerine tabi alacakların ise genel hükümlere göre adli yargıda açılacak alacak davası veya icra takibi yoluyla takip ve tahsilinin gerektiği anlaşılmaktadır.

Bu durumda, amme alacağı niteliği taşımayan ve özel hukuk hükümlerine tabi olan evsel katı atık ücretinden kaynaklanan dava konusu alacağın, amme alacaklarının takip ve tahsili için öngörülen bir yöntem olan 6183 sayılı Kanun kapsamında “ödeme emri" ile istenilmesine hukuken olanak bulunmadığından, 6183 sayılı Kanun hükümlerine göre düzenlenen dava konusu ödeme emrinde hukuka uyarlık, dava konusu ödeme emrinin iptali yolunda verilen İdare Mahkemesi kararının bu kısmında sonucu itibarıyla hukuki isabetsizlik görülmemiştir.

Danıştay 14. Daire E: 2015/10947 K: 2018/2673 K.T.: 16.04.2018

DANIŞTAY KARARI-3:

E 2015/793 – K.2017/525

Yerel Mahkeme Kararında Dava Firmanın Meclis Kararın İptal edilmesi ve ödenen atık bedelinin iadesi talep etmiş ve mahkeme bu kararı ret etmiştir. Danıştay 14. Daire Başkanlığı 2015/793 Esas sayılı 2017/525 sayılı kararı ile hazırlanan tarifenin Kılavuza göre hesaplanıp hesaplanmadığı belli olmadığı için yerel mahkeme kararını bozarak bilirkişi incelemesi yapılmasına karar vermiştir.

Evsel Katı Atık Ücret Tarifelerinin Belirlenmesine Yönelik Komisyon tarafından hazırlanan raporda alınan Katı Atık Yönetim süreci evsel katı atık ücreti sanayi tesislerinden çalışan sayısına göre 0-50 çalışanı olan tesisten aylık 100,00 TL, 51-150 çalışanı olan tesisten aylık 150,00 TL, 151 ve daha fazla çalışanı olan tesisten aylık 250,00 TL olarak belirlenmiş ise de bu belirlemenin hizmet  dikkate alınarak Ek-5 de verilen örnek sabit atık miktarları aracılığıyla yapılıp yapılmadığı anlaşılamamış olup, katı atık toplama, taşıma ve bertaraf ücretinin belirlenmesine dayanak teşkil eden hesaplama çalışma raporunun ve hesaplamaların, uyuşmazlığın çözümünün özel ve teknik bilgi gerektirmesi halinde bilirkişi incelemesi de yaptırılması suretiyle mahkemece değerlendirilerek, evsel katı atık ücreti tarifesinin belirlenmesine ilişkin …/…/… günlü, .. sayılı ……Belediye Meclisinin kararına ilişkin karar verilmesi gerekirken, eksik inceleme sonucu verilen Mahkeme kararında hukuki isabet görülmemiştir.

Katı atıkların kaynakta toplanması ve aktarma istasyonuna kadar taşınması hariç katı atıklara ilişkin hizmetleri yerine getirme görevinin büyükşehir belediyesine verildiği, bu hizmetler karşılığında ortaya çıkan toplam sistem maliyetini karşılamak üzere alınacak ücretlerin tam maliyet esaslı tarifeye göre belirlenmesinin öngörüldüğü, aynı hizmet için birden fazla bedel alınamayacağı göz önünde bulundurulduğunda, sistemin birer bileşeni olan ve ilçe belediyesinde yürütülen hizmetler için ayrı tarifeler hazırlanmasının mümkün bulunmadığı sonucuna varıldığı, dava konusu ….. günlü ve …. sayılı Torbalı Belediye Meclisi işleminde hukuka uyarlık bulunmadığı gerekçesiyle dava konusu işlemin iptaline karar verilmiş

Yukarıda yer verilen kanun hükümleri ve konu ile ilgili özel düzenlemeler getiren Yönetmelik hükümleri birlikte değerlendirildiğinde, katı atık bertaraf tesislerinin kurulması, işletilmesi ve buna bağlı olarak bu tesislere ilişkin tüm yükümlülüklerin yerine getirilmesi hususunda Büyükşehir Belediyesi sınırları içerisinde bulunan belediyeler bakımından Büyükşehir Belediyelerinin yetkili ve görevli kabul edildiği, ilçe ve/veya ilk kademe belediyelerinin ise bu süreçte sadece katı atıkları toplamak ve aktarma istasyonlarına taşımak ile yükümlü kılındıkları, 2872 sayılı Kanunun 11. maddesinde belirtilen ücretin ise; söz konusu bertaraf tesislerinin işletme, bakım ve onarım masraflarının karşılamak üzere katı atık toplama, taşıma ve bertaraf ücretinin alınacağı ifade edilerek katı atık bertaraf sürecindeki oluşan maliyetlerin bir bütün olarak (toplama, taşıma ve bertaraf) değerlendirildiği ve bu süreçte oluşan giderlerin bu hizmetten yararlananlardan alınacak katılım ücreti ile karşılanacağı ifade edildiği, diğer yandan meclis kararının alınmasından sonra yürürlüğe giren ilgili Yönetmeliğin de aynı doğrultuda düzenlemeler getirerek görevli bulunan Belediye tarafından kurulacak olan katı atık bertaraf tesisleri için bu tesisin işletme maliyetlerine katılım ve katı atıkların toplanma ve taşınma maliyetlerine ilişkin objektif maliyet hesaplama kuralları getirdiği, sonuç olarak anılan hizmetten yararlananlara yönelik olarak belirlenecek olan tarife uyarınca yapılacak olan ücretlendirme yetkisinin bahsi geçen tesisleri kurma ve işletme sorumluluğu olan Belediyeye ait olduğu görülmektedir.

Danıştay 14. Daire Başkanlığı         2015/1356 E.  ,  2017/528 K.

BÖLGE ADLİYE MAHKEMESİ  EVSEL KATI ÜCRET İADESİ VE MECLİS KARARININ İPTAL EDİLMESİ

GEREĞİ DÜŞÜNÜLDÜ: Davacı dava dilekçesinde özetle; ... A.Ş. ("...")'nin müvekkili ... A.Ş. tarafından ……. Belediyesi Meclisi'nin ….. yılı için "evsel atık toplama ücreti" belirlenmesine dair …… günlü, ……. sayılı kararı kapsamında ... tarafından davalı idareye ….. yılı katı atık toplama bedeli olarak …… TL ödenmiş olduğunu, davalı idare tarafından ...'den tahsil edilen bu ücretin haksız olması sebebiyle iadesine yönelik olarak işbu davanın açılması zorunluluğunun hasıl olduğunu, ... tarafından öncelikli olarak İstanbul 3. İdare Mahkemesi'nin ……. Esas sayılı dosyası ile davalı tarafından tahakkuk ettirilen katı atık ücretinin fahiş olması sebebiyle tarifenin iptali ve ….. yılı tahakkukların iadesine ilişkin dava açıldığını, İstanbul 3. İdare Mahkemesi'nin …… tarih ve …… sayılı kararı ile ….. yılı için "evsel atık toplama ücreti" belirlenmesine dair ….. günlü, ……. sayılı ….. Belediyesi Meclis Kararlarının iptaline, …..yılı için ödenmiş olan katı atık ücretlerinin davalı idarece şirkete ödenmesine karar verilmiştir.

İlçe Belediyeleri Maliyetlerini ve Ücretleri Bir Rapor Olarak BŞB Meclisince Onaylanmalıdır.:

• Danıştay 14. Daire E:2015/10947 K:2018/2673 Kar.Tar:16/04/2018
• Danıştay 14. Daire E:2015/10445 K:2018/2966 Kar. Tar:24/04/2018
• Danıştay 14. Daire E:2015/9723 K:2018/2965 Kar. Tar:24/04/2018
• Aydın 2. İdare Mahkemesi 2017/1112 Sayılı Kararları

Katı Atı Bertaraf Tesisini kuran ve işletmekte olan kurumun yetkili olduğu, evsel katı atıkların toplama ve taşıma aşamaların da dahil olduğu katı atıkların bertaraf sürecine ilişkin giderlerin içinde yer aldığı bütün maliyet unsularına göre belirlenecek olan ücretin 2872 Sayılı Kanunun 11/11. maddesi ve 5216 Sayılı Kanunun 7/i maddesi gereğince Büyükşehir Meclisinde belirlenmelidir.

MAHKEME KARAR ÖZETLERİ:

• Katı Atık Bedellerine İlişkin Hesaplamaların Ne Şekilde Yapıldığı,
• Evsel Katı Atık Bedellerinin Hangi Maliyet Hesabına Göre Yapıldığının,
• Katık Atık Bedellerinin Hangi Yasal Gerekçe İle Alındığının,
• İtirazların Nasıl Değerlendirileceğinin Raporda Belirtilmediği,
• İtirazların Belediye Tarafından Gerektiği Gibi Değerlendirilemediği,
• Fahiş Miktarda Evsel Katı Atık Hesaplamasının ve Açıklamasının Yapılamadığı,
• Belediyenin Yapmak Zorunda Olduğu Bir Kamu Hizmetinden Haksız Kazanç Sağlamaya Çalıştığı İddiasının Çürütülemediği,
• Mükelleflerin Hangi Kategoride ve Ne Şekilde Sınıflandırıldığının Raporda Belirtilmemesi,
• İşyerlerinden çıkan Katı Atık miktarının Hesabının Ne Şekilde Yapıldığı,
• Halkın Bilgilendirilmediği,
• Hangi ölçütler ve maliyet hesapları neticesinde tarife belirlendiğinin açıklanmadığı,

Sayıştay – Bulgu-1:

Kurum Tarafından Evsel Katı Atık Ücreti Takip ve Tahsil İşlemlerinin Tam Olarak Uygulanmaması Kurum tarafından 13.05.2006 tarihinden itibaren alınması gereken evsel katı atık toplama, taşıma ve bertaraf ücretinin meskenlerden alınmadığı görülmüştür. 2872 sayılı Çevre Kanunu’nun 26.04.2006 tarih ve 5491 sayılı Kanun’la değişik “İlkeler” başlıklı 3'üncü maddesinin birinci fıkrasının (g) bendinde; kirlenme ve bozulmanın önlenmesi, sınırlandırılması, giderilmesi ve çevrenin iyileştirilmesi için yapılan harcamaların kirleten veya bozulmaya neden olan tarafından karşılanacağı ifade edilmiştir. Aynı Kanun’un 26.04.2006 tarih ve 5491 sayılı Kanun’la değişik ‘Tanımlar’ başlıklı 2'nci maddesinde ise “Kirleten” tanımının “faaliyetleri sırasında veya sonrasında doğrudan veya dolaylı olarak çevre kirliliğine, ekolojik dengenin ve çevrenin bozulmasına neden olan gerçek ve tüzel kişileri”, “Evsel katı atık” tanımının ise “tehlikeli ve zararlı atık kapsamına girmeyen konut, sanayi, işyeri, piknik alanları gibi yerlerden gelen katı atıkları” ifade ettiği belirtilmiştir. Sonuç olarak Kurum tarafından meskenler için herhangi bir tahakkuk ve tahsilat işlemi yapılmamıştır. 2872 sayılı Kanun, evsel katı atık toplama, taşıma ve bertaraf ücretini belirleme ve tahsil konusunda belediyeleri görevli ve yetkili kılmıştır. Bu itibarla İdare tarafından gerekli tahakkuk ve tahsilat işlemlerinin yapılması gerektiği düşünülmektedir. Bulgu konusu tespitin devam edip etmediği takip eden denetimlerde izlenecektir

Sayıştay - Bulgu – 2:

Kurumca, evsel katı atık hizmetlerine ilişkin ücret tarifesinin belirlenmediği, evsel katı ücretlerinin toplanmadığı görülmüştür.

Yönetmelikte yer alan hükümleri gereği; evsel katı atık idarelerinin, verdikleri evsel katı atık hizmetleri için meclis kararı ile ücret tarifesi belirlemesi gerekmektedir. Tarifenin, toplam sistem maliyetinden 2464 sayılı Kanunun Mükerrer 44’üncü maddesi gereği alınan çevre temizlik vergisinin çıkartılması suretiyle belirlenmesi ve evsel katı atık hizmetlerine ait ücretlerin, yapılan hizmetin karşılığı olarak su faturaları üzerinden tahakkuk ettirilmesi gerekmektedir.

…… Belediyesince; evsel katı atık ücret tarifelerine ilişkin herhangi bir meclis kararı alınmadığı, evsel katı atık ücreti adı altında bir gelir toplanmadığı ve Yönetmeliğin “Uyum süreci” başlıklı Geçici 1’inci maddesi gereği yapılması gereken iş ve işlemlerin yapılmadığı anlaşılmıştır.

Uyum süreci ile ilgili çalışmama yapılmaması da sorumluluk doğurmaktadır ve denetlenmektedir

Sayıştay – Bulgu – 3:

Belediyenin 2018 Yılı Gelir Tarife Cetveli, Belediye Meclisinin .......... sayılı kararıyla kabul edilmiştir. Gelir tarifesinde atıksu altyapı ve evsel katı atık bertaraf tesisleri tarifelerine yer vermiştir. Tarifede bankalardan alınacak ücret .......TL olarak belirlenmiştir. Ancak yapılan incelemede bazı bankalardan katı atık ücreti alınmadığı görülmüştür. Alınmama sebebi ise, ilgili bankaların idare mahkemesinde açtığı katı atık ücreti alınması işleminin iptali davası sonucu verilen karardır. Kararda; bu bankalardan katı atık ücreti alınamayacağına hükmedilmediği, katı atık ücreti tarifelerinin mevzuata göre düzenlenmediğinden işlemin iptaline hükmedildiği görülmektedir. Özetle; mahkeme bankalardan katı atık ücreti alınamaz hükmüne yer vermemekte sadece katık atık ücret tarifesinin mevzuata uygun belirlenmediği hükmüne varmaktadır. Dolayısıyla katı atık ücret tarifesi yukarıda da bahsedilen Atıksu Altyapı Ve Evsel Katı Atık Bertaraf Tesisleri Tarifelerinin Belirlenmesinde Uyulacak Usul ve Esaslara İlişkin Yönetmelik’e göre belirlendiği zaman bu bankalardan da katı atık ücreti alınabilecektir. Zaten halihazırda diğer bankalardan katı atık ücreti alınırken devam eden ve 2015 yılında sonuçlanan yargı süreci sebebiyle iki bankadan katı atık ücreti alınamamıştır.

Kamu Denetçiliği Kurumu Tavsiye Kararı:

Karar:

21. Başvuranın iddiaları, idarenin konu ile ilgili açıklamaları, ilgili mevzuat, yargı kararları ve tüm dosya kapsamı birlikte değerlendirildiğinde; başvuran hakkında mevzuatta belirtilen şekliyle abonelik sözleşmesi kurulmadan işlem tesis edilmesinde ve söz konusu alacağın amme alacağı olarak değerlendirilip 6183 sayılı Kanun hükümlerine göre takip edilmesi işleminde hukuka ve hakkaniyete uygunluk tespit edilememiş olup BAŞVURUNUN KABULÜNE,
21. Başvuran hakkında tesis edilen işlemlerin iptal edilmesi hususunda, ...... BELEDİYE BAŞKANLIĞI’NA TAVSİYEDE BULUNULMASINA,
21. 6328 sayılı Kanunun 20 nci maddesinin üçüncü fıkrası uyarınca, ...... Belediye Başkanlığı tarafından bu karar üzerine tesis edilecek işlemlerin otuz gün içinde Kurumumuza bildirilmesinin zorunlu olduğuna,
21. Kararın BAŞVURANA ve ...... BELEDİYE BAŞKANLIĞI’NA tebliğine; Türkiye Cumhuriyeti Kamu Başdenetçisi'nce karar verildi.

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Görüşü - 25/03/2020

Yukarıda açıklanan mevzuat hükümleri kapsamında; büyükşehir sisteminin olduğu

illerde katı atıkların yeniden değerlendirilmesi, depolanması ve bertaraf edilmesine ilişkin hizmetlerin yerine getirilmesi, bu amaçla tesisler kurulması, kurdurulması, işletilmesi veya işlettirilmesi görev, yetki ve sorumluluğunun büyükşehir belediyesi uhdesinde bulunduğu; ilçe belediyelerinin ise katı atıkların toplanması ve aktam1a istasyonuna taşınması ile ilgili görev, yetki ve sorumluluğunun bulunduğu malumdur. Kanunlar uyarınca belediyelere tevdi edilen görev, yetki ve sorumluluklarda her belediye münhasıran sorumlu olup kanunlarda yer alan istisna hükümlerden kaynaklanan uygulamalar hariç bir belediyenin başka bir belediye yerine geçerek karar alınası veya bir belediyenin kararını başka bir belediyeye onaylatması mümkün değildir.

Diğer taraftan sayılan hizmetler, Çevre Kanunu uyarınca ücrete tabi kılınmıştır. Mezkur Kanun uyarınca tahsil edilen "katı atık toplama, taşıma ve bertaraf ücreti" tek bir ücret olup büyükşehir belediyesi uhdesinde bulunan "evsel katı atık bertaraf tesislerini kurmak, kurdurmak, işletmek veya işlettirmek" hizmetlerinden yararlananlardan alınmaktadır. Bahsi geçen ücretin hesaplanmasına esas olan toplam sistem maliyetinin temel bileşenleri ise mezkur Yönetmelik uyarınca toplama, taşıma, aktarma, geri kazanım (kompost, yakma gibi), bertaraf (Düzenli depo sahasının kurulması, işletilmesi, kapatılması, kapatma sonrası bakım ve gözetim) ve satış olup Büyükşehir belediyelerinin sistemi bir bütün olarak değerlendirip bileşenleri dahil toplam sistem maliyetini bu duruma göre hesaplayarak tahsil etmesi gerekmektedir. Ancak büyükşehir belediyelerinin fiilen yürütmediği hizmetlerle ilgili(toplama ve taşıma) maliyet girdilerini (personel, malzeme, yakıt, amortisman, kredi ödemeleri vb.) bilmesinin mümkün olmayacağı da ortadadır.

Dolayısıyla büyükşehir ilçe belediyelerinin, fiilen yürüttükleri toplama ve taşıma temel bileşenleri için Çevre Kanunu'nun 11 inci ve Belediye Gelirleri Kanunu'nun 97 nci maddeleri uyarınca ayrıca ücret belirleyemeyeceği; buna karşın büyükşehir belediyelerinin, hizmeti fiilen n yürüten ilgili ilçe belediyelerinden toplama ve taşıma temel bileşenleri için mezkur Yönetmelik ve Kılavuz'a göre hesaplanacak maliyet bilgisini bir rapor olarak alabileceği, buna göre hesaplanarak tahsil edilecek ücretlerden her ilçe belediyesine toplama ve taşıma bedellerini aktarabileceği değerlendirilmektedir.

Bilgilerinize rica ederim.